ว่าด้วย “อำนาจนอกระบบ”

ความ
จริงอย่างหนึ่งคือใครก็ตามที่ใช้ชีวิตอยู่ในเมืองไทยมานานพอควร มักจะพบว่า
เมืองไทยมีสภาพสังคมที่อำนาจที่ลึกลับคือคำตอบของหลายสิ่งหลายอย่าง
ไม่ใช่ความถูกต้องเป็นธรรมตามระบบที่ควรเป็นอย่างในนานาประเทศ
และเราก็อ่อนน้อมถ่อมตนยอมรับ ได้แต่บ่นด่าคนโน้นคนนี้ว่าทำให้เราลำบาก
นักการเมืองจะโดนก่อนด้วยข้อหาทุจริตคอร์รัปชั่น ใช้อำนาจอิทธิพล
อยู่เบื้องหลังสิ่งที่เป็นทุรกรรมแทบทุกประเภท ตามมาด้วยข้าราชการ
พ่อค้าหน้าเลือด อาชญากรต่าง ๆ สิ่งที่เราไม่เคยนึกก็คือ
องคาพยพแห่งอำนาจอิทธิพลนั้นมันมีเครือข่ายที่ประสานซึ่งกันและกัน
เพราะสังคมมักยอมให้กับอำนาจบางอย่างมากกว่าที่กำหนดไว้ตามกติกา
คนอื่นที่รองลงมาก็เลยจะมักใช้วิธีอำนาจมืดโดยไม่สนใจกติกาตามไปด้วย
ความจริงก็คือคนพวกนี้จะใช้อำนาจโดยประสานเครือข่ายกับ “เส้นใหญ่”
ขึ้นไปตามลำดับขั้น
ปัญหาก็คือใครคือเส้นที่ใหญ่สุดและเส้นนั้นอุปถัมภ์คนที่เราบ่นด่าอยู่หรือ
เปล่า ถ้าสาวลงไปให้ถึงต้นตอของปัญหากันจริง
เราจะพบว่าเครือข่ายอำนาจนิยมนั้นมาจากระบบที่ออกแบบมาเพื่อเอื้อโอกาสให้
กับคนจำนวนไม่มากนักมีอำนาจ ไม่ใช่เอื้อให้กับมหาชนส่วนใหญ่
นานวันเข้าคนในสังคมก็จะยึดถือว่า
การใช้อำนาจนอกระบอบเป็นเรื่องปกติสำหรับสังคมนี้ เมื่อตำรวจรีดไถ
เขาจะอ้างว่านายสั่ง และนายของเขาก็จะบอกว่านายที่ใหญ่กว่าสั่งมาอีกที
ต่อกันเรื่อย ๆ ไปเป็นลำดับชั้น แต่ไม่มีใครสาวไปให้ถึงสุดสายป่าน
และทำให้เรายอมรับว่าสังคมที่มีอำนาจนอกระบบเป็นสภาพปกติอันน่าอับอายของ
บ้านเมืองนี้ ไม่ชอบแต่ก็ต้องทนกับมัน

เรา
เสียเวลากันมาหลายสิบปีกับการยอมรับอำนาจนอกระบบ
ซึ่งพร้อมที่จะหักหลังคนรับใช้ทันทีที่ผู้นั้นเพลี่ยงพล้ำ
เพื่อธำรงรักษาสถานะของชนชั้นตนเอาไว้ให้เนิ่นนานที่สุด
มีคนหลายคนได้รับบทเรียนจากการกระทำเหล่านั้น และอยู่ในสภาพน้ำท่วมปาก
พูดไม่ออกบอกไม่ถูก
เกรงใจเพราะรู้ว่าแบกอัพคือมหาประชาชนอันไพศาลที่ถูกการโฆษณาชวนเชื่อแบบ
ถล่มรุนแรงด้วยการบังคับให้รับชมรับฟังทุกสื่อ ด้วยสารพัดงานสร้างสรรค์
และกลยุทธการสื่อสาร รู้สึกว่าเรามีความสุขเหลือเกินในสังคมนี้
จนทำให้ลืมไปว่าชีวิตประจำวันที่แท้จริงของเราเป็นเช่นไร
ปากกัดตีนถีบเพียงไหนเพื่อจะเอาชีวิตรอดไปวัน ๆ
เคร่งเครียดว่าตนเองและครอบครัวจะแก้ปัญหาทางเศรษฐกิจสังคมวันนี้พรุ่งนี้
กันอย่างไรดี
ไม่เคยรู้ว่าความจริงถูกกดขี่บีฑาจากธุรกิจสารพัดที่มองลึกลงไปแล้วใครที่มี
ส่วนเป็นเจ้าของ เราทนกันมานานเพราะเราเกรงใจไม่กล้าเอ่ยปาก ยอมรับ
เจียมตัว เพราะไม่ได้ใหญ่โตโอฬารด้วยชาติกำเนิดและทรัพย์ศฤงคาร
ต้องยอมให้เขาเพราะยอมรับว่านั่นคือผู้ทรงอำนาจ
หลงใหลได้ปลื้มไปกับการประชาสัมพันธ์ทุกรูปแบบที่บอกเราว่าชีวิตของเรากำลัง
มีความสุขเพียบพร้อมจากโชคลาภที่ได้เกิดมาในแผ่นดินนี้
โดยลืมไปว่าความจริงแล้ว
เรามีความสุขในชีวิตกันได้บ้างนั้นก็เพราะเราช่วยตัวเอง ทำกันเองต่างหาก
แล้วปลอบใจตัวเองไปตามหลักการของศาสนาบางศาสนาที่บอกว่า
“พระเจ้าจะช่วยผู้ที่รู้จักช่วยตัวเอง”

ปัญหาก็คือเราช่วย
ตัวเองได้จริงหรือ ในเมื่อเขาไม่ให้โอกาส
ที่ดินที่เป็นของกลุ่มพวกเขาจำนวนมากมายนั้นอยู่ในเขตที่เจริญจนตารางวาละ
หลายล้าน ในขณะที่เมื่อสมัยก่อนนั้นถ้าเราอยากมีบ้านสักหลัง
ก็ต้องหาเงินไปผ่อนดาวน์
ยอมรับดอกเบี้ยสูงลิ่วเกือบร้อยละยี่สิบเมื่อขอกู้เงินจากธนาคารที่พวกเขา
เป็นผู้ถือหุ้น มากบ้างน้อยบ้างแต่มีทุกธนาคาร
และเมื่อเศรษฐกิจล่มสลายเพราะความหิวกระหายของพวกเขา ซึ่งนำระบบ BIBF
มาผลักดันให้รัฐบาลทำเพื่อเอาเงินเมืองนอกดอกเบี้ยร้อยละหนึ่งกว่า ๆ
มาปล่อยให้พวกเรากู้ดอกเบี้ยร้อยละสิบปลาย ๆ เขาเอาเงินเข้ามาคล่องจนเหลิง
ให้เงินกู้พวกเดียวกันจนเพลิน ไม่มีปัญญาหาเงินมาคืนเมืองนอก
สิ่งที่เราพบก็คือเมื่อพวกเขาหมดหนทางก็หันมาใช้การบีบบังคับฟ้องร้องยึด
บ้าน ยึดรถ ฟ้องล้มละลายเอากับพวกเรา เศรษฐกิจล่มสลายนั้นทำให้เราตกงาน
หาเงินมาใช้หนี้ธนาคารที่พวกเขาเป็นเจ้าของกันไม่ได้
สรุปก็คือชาวบ้านรับกรรมลูกเดียว พวกเขาไม่เคยลำบาก
แต่ถ้าคุณทำธุรกิจการค้าแบบไม่อิงอำนาจนอกระบบ คุณจะเจ๊ง
เพราะเขาไม่ช่วยเหลืออะไรคุณเลย
เขาจะไม่เอาความเสียหายที่พวกเขาก่อกันขึ้นมาโยนให้รัฐบาลและประชาชนแบกรับ
เหมือนกับธุรกิจในเครือข่ายของพวกเขา แบบที่เขาช่วยธนาคารในกรณี ปรส.
ที่ลึกลงไปแล้วก็คือธนาคารของเขาเป็นหลักใหญ่

จนมาถึงวันหนึ่งกับการ
ที่ไพร่ลูกชาวบ้านธรรมดาคนหนึ่งสามารถทำให้พวกเราได้รับโอกาสที่ทุกคนสมควร
ต้องได้รับมาแสนนาน แต่พวกเขาไม่เคยให้ เพราะเราเป็นไพร่ ไม่ใช่พวกเขา
ได้โอกาสที่จะมีชีวิตที่ไม่ต้องเคร่งเครียดเหน็ดเหนื่อย
พอมีเวลาคิดสร้างสรรค์วิธีการใหม่ ๆ
เพื่ออำนวยประโยชน์ให้กับตัวเองและสังคมส่วนรวมได้บ้าง
ซึ่งอันที่จริงมันก็ไม่ได้มากมายจนทำให้พวกผู้มีอำนาจนอกระบบอย่างเขา
ต้องกระเทือนกันเลยแม้แต่น้อย
เพราะพวกเขามีมากเสียจนไม่ต้องห่วงอนาคตลูกหลานไปอีกไม่รู้ว่ากี่สิบเจเนอเร
ชั่น แต่เขาและสมุนก็ยังรับไม่ได้
เขาเห็นแก่ตัวกันมากที่สุดแบบไม่ยอมสูญเสียอะไรสักอย่างจริง ๆ

ตอน
นี้อำนาจนอกระบบมาอีกแล้ว
สั่งทหารใหญ่ลูกน้องในคาถาให้ไปบีบคั้นข่มขู่นักการเมืองเพื่อสลับขั้ว
อย่าแปลกใจถ้าพรรคสวิงกิ้งจะได้ตั้งรัฐบาล
เพราะนี่คือหนทางหน้าด้านช่วงท้าย ๆ ของอำนาจนอกระบบ
เตรียมรับการต่อต้านเอาไว้ให้ดีก็แล้วกัน
เพราะประชาชนฝ่ายประชาธิปไตยเลิกเกรงใจกันหมดแล้ว